VAI TRÒ CỦA CÔNG NGHỆ SINH HỌC TRONG ĐẠI DỊCH COVID-19

Thế giới đang đang phải đối mặt với một đại dịch chưa từng có trong lịch sử - đại dịch Covid 19 đã khiến hơn 4 triệu người thiệt mạng tính từ thời điểm bùng phát cuối năm 2019 đến nay. Hội chứng suy hô hấp cấp tính do virus SARS-CoV2 xuất hiện đầu tiên ở thành phố Vũ Hán, Trung Quốc và sau đó nhanh chóng lan ra toàn thế giới. Coronavirus chủ yếu sống trên động vật, hiện nay đã có 7 loại coronavirus gây bệnh cho người từ cảm lạnh thông thường cho đến suy hô hấp nặng có thể dẫn đến tử vong. SASR-CoV2  hay còn gọi là Covid-19 là virus nguy hiểm có thể gây ra viêm phổi cấp tính và tử vong, đặc biệt cho người cao tuổi và những đối tượng có bệnh lí nền như tiểu đường hay các bệnh về tim mạch. Trước đó chúng ta cũng đã phải đương đầu với 2 đại dịch đó là SASR-CoV vào năm 2002 gây ra hội chứng  hô hấp cấp tính nặng  và MERS-CoV năm 2012 là nguyên nhân của hội chứng hô hấp Trung Đông. Coronovirus nguy hiểm ở chỗ nếu con người không ngăn chặn được sự lây lan của virus thì khả năng đột biến của chúng càng cao khi chúng xâm nhập vật chủ và tạo ra các bản sao mới của chính mình. Trong quá trình nhân đôi bộ gen khi xâm nhập cơ thể vật chủ nếu xảy ra lỗi thì sẽ tạo thành các chủng đột biến. Đây cũng là một thách thức lớn của công nghệ sản xuất vắc xin.

SAR-CoV2 có cấu trúc đơn giản, gồm lõi là một sợi RNA đơn dạng xoắn dài 29.881 bp mã hoá cho 9860 axit amin. Lớp vỏ của SAR-CoV2 có các gai glycoprotein hình dạng giống chiếc vương miện. Covid-19 có ái lực đặc biệt với thụ thể ACE2 (angiotensin-converting enzyme 2) có trong các tế bào ở đường hô hấp; đặc biệt ở các tế bào mô phổi. Các gai glycoprotein có vai trò quan trọng trong quá trình xâm nhập tế bào người bằng cách bám vào các thụ thể ACE2.

Trong cuộc chiến chống lại đại dịch Covid-19, chúng ta càng thấy rõ vai trò quan trọng của Công nghệ sinh học. Nhờ Công nghệ sinh học mà các bộ kit test nhanh coronovirus với độ chính xác cao ra đời giúp kiểm soát tình trạng lây lan của bệnh. SAR-CoV2 (Covid-19) có thể phát hiện thông qua test kháng nguyên và kháng thể trong mẫu dịch đường hô hấp của người bệnh. Phương pháp này dễ thực hiện cho kết quả nhanh chóng chỉ sau 15-30 phút. Xét nghiệm sinh học phân tử thông qua phát hiện vật liệu di truyền của SARS-CoV2 bằng phương pháp real-time PCR có độ chuẩn xác cao hơn và đang được áp dụng rộng rãi ở Việt Nam và thế giới. Phương pháp này có giá thành cao hơn và thời gian thực hiện khoảng 4-6 tiếng trong phòng thí nghiệm.

Một trong những ứng dụng quan trọng của Công nghệ sinh học giúp ngăn chặn đại dịch lây lan đó là chế tạo và sản xuất vắc xin. Hiện nay vắc xin phòng Covid-19 đã được các công ty Biotech lớn trên thế giới phát triển và sản xuất như Pfizer và BioNTech, Moderna, Johnson & Johnson, Astrazeneca. Quá trình nghiên cứu phát triển vắc xin phải trải qua nhiều thử nghiệm gắt gao trước khi được thương mại hoá. Thông thường quá trình này gồm ba giai đoạn (1) phase 1 thử phản ứng miễn dịch và liều lượng trên một số lượng nhỏ các tình nguyện viên; (2) phase 2 thử nghiệm trên vài trăm tình nguyện viên về độ an toàn và khả năng sinh miễn dịch; (3) phase 3 đây là giai đoạn thử nghiệm tăng cường trên diện rộng với hàng ngàn tình nguyện tham gia. Kết quả của ba giai đoạn thử nghiệm sau đó sẽ được xem xét đánh giá kĩ lưỡng và cận trọng về hiệu quả cũng như độ an toàn của vắc xin trước khi được chính thức sử dụng. Hiện nay công nghệ sản xuất vắc xin ngừa Covid-19 chủ yếu ứng dụng công nghệ di truyền sử dụng mRNA làm “mồi nhử” hướng dẫn hệ miễn dịch chống lại mầm bệnh, bằng cách kích thích các tế bào trong cơ thể người tạo ra protein virus. Hệ miễn dịch của cơ thể khi tiếp xúc với protein virus sẽ tạo kháng thể chống lại, từ đó các tế bào miễn dịch nhận biết được virus SARS-CoV-2 và chống lại Covid-19 hiệu quả.

Trong cuộc đua này, các nhà khoa học Việt Nam cũng đang tích cực nỗ lực nghiên cứu để sớm đưa ra vắc xin hay các loại thuốc phòng và hỗ trợ điều trị SARS-CoV2  hiệu quả. Chúng ta hãy cùng hy vọng và chờ đợi những sản phẩm Công nghệ sinh học mang thương hiệu Việt giúp đầy lùi nhanh chóng đại dịch Covid-19.